Autor: Prof. dr Nemanja Popovi?
Izdanje: Prvo izdanje
Godina: 2013
Br.strana: 795
Povez: tvrd
Format: B-5
Fotografije: crno bele/kolor
Cena: 5060,00 rsd / 45 eur

Cilj ovog in�enjerskog priru?nika i ud�benika je da se dobije celoviti prikaz eksploatacije i obrade kamena preko uslovljenosti i povezanosti svih parametara sistema eksploatacije i ma�ina u sistem - povr�inski kop (kamenolom).

Kamen, u sveobuhvatnom pojmu, kao u ovoj knjizi (tehni?ki, gra?evinski, ukrasni, rezani-zidarski, �ljunak i pesak) postaje zna?ajno rudarstvo XXI veka u mnogim zemljama, kako po broju kamenoloma, kapacitetima, tako i po vrstama proizvoda.

Kamen je tako?e zaslu�io da se sveobuhvatno obradi jednim in�enjerskim priru?nikom koji ?e biti osnova za moderno projektovanje i vo?enje i univerzitetski ud�benik. Isti pristup je bio i kod pisanja priru?nika i ud�benika za projektovanje povr�inskim kopova [42], u dva izdanja, koji je �iroko prihva?en na celom prostoru biv�e Jugoslavije. Iz toga je proiza�la i obaveza da se ste?ena znanja pro�ire i na eksploataciju i obradu kamena, ?ime se zaokru�uje povr�inska eksploatacija u celosti. Poseban zna?aj, kao i do sada, dat je ta?nom definisanju (standardizaciji) termina u eksploataciji i obradi kamena.

Od svih definicija najbolja je ona Ajn�tajnova (po su�tini i Kantova): �nauka - to je poku�aj da se na�a haoti?na saznanja dovedu u sklad sa nekim jedinstvenim sistemom mi�ljenja�. Re?ju - nauka je sve �to ima svoj sistem (sistematizaciju).

Takvo �iroko poimanje nauke je vodilja i u ovoj knjizi, zbog ?ega se, kao i u ranijim knjigama, i ovde nalazi niz klasifikacija, tabela, formula i sl., kojima se omogu?uje ?itaocima da kroz kvantitativne metode optimaliziraju (projektuju) skoro sve postupke, operacije, radne i proizvodne procese u ukupnom sistemu povr�inskog kopa. Termini koji se uvode usagla�eni su (standardizovani) sa ranijim u knjizi [42], �to ina?e ose?amo kao obavezu ve? od prvih publikovanih radova.

Iza svake klasifikacije stoji neki nau?ni projekat i neka nau?na institucija po kojoj ?esto nosi i naziv (Institut, Fakultet, Akademija nauka). Zar i doktorska disertacija nije po �irokoj definiciji - klasifikacija (sistematizacija)?

Tabela, kao nau?ni prikaz uvijek je, po su�tini, izvesna sistematizacija i govori vi�e od desetina stranica teksta.

Formule (zavisnosti), kao i tabele, su tako?e izvesna sistematizacija, jer govore o zakonitostima, koja su vode?e na?elo u projektovanju i planiranju.

SADR�AJ
PREDGOVOR

1 STANJE I PERSPEKTIVE RAZVOJA PROIZVODNJE
KAMENA (KAMENIH PROIZVODA-NEMETALA)
1.01 ISTORIJSKI OSVRT NA PROIZVODNJU I UPOTREBU KAMENA
1.02 SRPSKI KAMENI SPOMENICI 17
1.03 KAMENI SPOMENICI U SVIJETU 23
1.04 NEMETALI-DOMINANTNO KAMEN-NAJVE?A
RUDARSKA DJELATNOST NA PO?ETKU TRE?EG MILENIJUMA 25
1.05 NOVI MODEL PLANIRANJA I PROJEKTOVANJA RUDNIKA 31
1.06 KLASIFIKACIJE I NAZIVI (TERMINOLOGIJA) ZA KAMEN 38

2 KVALITET, STANDARDI I TEHNI?KI ZAHTJEVI ZA KAMEN 49
2.01 OSNOVNA SVOJSTVA ZA SVE VRSTE I UPOTREBE KAMENA 50
2.01.01 MINERALO�KO-PETROGRAFSKA SVOJSTVA KAMENA 50
2.01.02 FIZI?KO-MEHANI?KA SVOJSTVA KAMENA 66
2.02 POSEBNI STANDARDI I TEHNI?KI
ZAHTJEVI ZA AGREGATE ZA BETON I ASFALT 76
2.02.01 KORI�TENJE KAMENA U BETONU 76
2.02.02 NAREDBA O OBAVEZNOM ATESTIRANJU 80
2.02.03 USLOVI KVALITETA (SRBS B.B2.010) 85
2.03 POSEBNI STANDARDI I TEHNI?KI ZAHTJEVI ZA
PRIRODNE I DROBLJENE AGREGATE ZA KOLOVOZE PUTEVA 88
2.04 POSEBNI STANDARDI I TEHNI?KI ZAHTJEVI ZA PRIRODNE I
DROBLJENE AGREGATE ZA ZASTORE �ELJEZNI?KIH PRUGA 91
2.05 POSEBNI STANDARDI I TEHNI?KI
ZAHTJEVI ZA REZANI ZIDARSKI KAMEN 93
2.06 POSEBNI STANDARDI I TEHNI?KI ZAHTJEVI
ZA UKRASNI (ARHITEKTONSKI) KAMEN 96
2.06.01 PROIZVODI IZ UKRASNOG (ARHITEKTONSKOG)
KAMENA I NJIHOVA STANDARDIZACIJA 96
2.06.02 KLASIFIKACIJE UKRASNOG (ARHITEKTONSKOG) KAMENA 107
2.06.03 DEKORATIVNOST 112
2.06.04 TRAJNOST I PROPADANJE KAMENA 120
2.06.05 RADIJACIONA OCJENA UKRASNOG (ARHITEKTONSKOG) KAMENA 125
2.07 POSEBNI STANDARDI I TEHNI?KI
ZAHTJEVI ZA PIJESAK I �LJUNAK 132

3 EKSPLOATACIJA I PRERADA
GRA?EVINSKOG (TEHNI?KOG) KAMENA 139
3.01 SPECIFI?NOSTI POVR�INSKIH KOPOVA
(KAMENOLOMA) GRA?EVINSKOG KAMENA 140
3.02 TEHNOLO�KA KLASIFIKACIJA LE�I�TA GRA?EVINSKOG KAMENA 145
3.03 LE�I�TA I NALAZI�TA GRA?EVINSKOG KAMENA SRBIJE 150
3.04 LE�I�TA I NALAZI�TA GRA?EVINSKOG KAMENA CRNE GORE 170
3.05 LE�I�TA I NALAZI�TA GRA?EVINSKOG
KAMENA BOSNE I HERCEGOVINE 172
3.06 OGRANI?ENJE POVR�INSKIH KOPOVA
(KAMENOLOMA) GRA?EVINSKOG KAMENA 172
3.06.01 GEOMEHANI?KA SVOJSTVA STIJENA U KAMENOLOMIMA 174
3.06.02 GEOMETRIJSKA ANALIZA POVR�INSKOG KOPA (KAMENOLOMA) 175
3.06.03 OGRANI?ENJE POVR�INSKOG KOPA
GRA?EVINSKOG KAMENA (ZAVR�NA KONTURA KAMENOLOMA) 192
3.07 OTVARANJE POVR�INSKOG KOPA (KAMENOLOMA) 196
3.08 SISTEMI EKSPLOATACIJE I KOMPLEKSI MA�INA NA KAMENOLOMIMA 199
3.08.01 ELEMENTI, PARAMETRI, POKAZATELJI I KLASIFIKACIJE SISTEMA EKSPLOATACIJE 199
3.08.02 SPECIFI?NOSTI RAZVOJA RUDARSKIH RADOVA
U BRDSKIM POVR�INSKIM KOPOVIMA (KAMENOLOMIMA) 210
3.08.03 TEHNOLO�KE �EME RUDARSKIH RADOVA I KOMPLEKSI
MA�INA U KAMENOLOMIMA (TEHNOLO�KI KOMPLEKSI) 212
3.08.03.1 Osnove za izbor i tehnolo�ka klasifikacija
kompleksa ma�ina (tehnolo�kog kompleksa) 212
3.08.03.2 Tehnolo�ke �eme rudarskih radova kod masovnog kopanja kamena 214
3.08.03.3 Prora?uni parametara sistema eksploatacije sa masovnim kopanjem kamena 221
3.08.03.4 Tehnolo�ke �eme rudarskih radova kod
selektivnog kopanja kre?njaka razli?ite ?vrsto?e 224
3.08.03.5 Prora?un parametara sistema eksploatacije sa selektivnim kopanjem kamena 228
3.08.04 OTKRIVKA 231
3.08.05 DOBIVANJE I TRANSPORT KAMENA 232
3.08.05.1 Bu�enje i miniranje 232
3.08.05.1.1 Metode miniranja, tehni?ki zahtjevi i oblici obru�enja 242
3.08.05.1.2 Prognoziranje stepena drobljenja miniranjem 245
3.08.05.1.3 Prora?un parametara miniranja metodom minskih bu�otina 249
3.08.05.1.4 Izbor eksploziva, koli?ine i konstrukcije punjenja u bu�otini 262
3.08.05.1.5 Izbor metode i �eme iniciranja (paljenja) eksplozivnih punjenja u bu�otinama 275
3.08.05.1.6 Bu�enje i miniranje kod selektivnog otkopavanja 283
3.08.05.1.7 Seizmi?ko dejstvo miniranja 287
3.08.05.2 Ripovanje 295
3.08.05.3 Kopanje i utovar (bagerovanje) 298
3.08.05.4 Transport i deponovanje 318
3.09 PRERADA I OBOGA?IVANJE (KONCENTRACIJA)
GRA?EVINSKOG (TEHNI?KOG) KAMENA 323
3.09.01 DROBLJIVOST 323
3.09.02 DROBLJENJE 325
3.09.02.1 Neka iskustva o izboru tehnolo�ke �eme prerade 328
3.09.02.2 Specifi?nosti procesa drobljenja nejednorodnih stijena 331
3.09.02.3 Dozvoljeni sadr�aj slabog kamena u miniranoj
stijenskoj masi (koja dolazi na drobljenje) 332
3.09.02.4 Dozvoljeni sadr�aj grudvi gline u miniranoj
stijenskoj masi (koja dolazi na drobljenje) 334
3.09.03 RE�ETANJE (PROSIJAVANJE) 338
3.09.04 OBOGA?IVANJE PO ?VRSTO?I 339
3.09.05 TEHNOLO�KE �EME PRERADE KAMENA U AGREGAT ZA BETON I PUTEVE 342
3.09.05.1 Konstrukcija tehnolo�kih �ema prerade (drobljenja i prosijavanja) 342
3.09.05.2 Principi i klasifikacija tehnolo�kih �ema prerade 348
3.09.05.3 Tehnolo�ke �eme prerade po tipu stijena 354
3.09.05.4 Izbor i prora?un tehnolo�kih �ema prerade kamena 361
3.09.05.5 Pobolj�anje oblika zrna agregata 367
3.09.05.6 Kompleksno iskori�tenje kamena 369
3.09.05.7 Skladi�ta - depoi sirovina i gotovih proizvoda 371

4 EKSPLOATACIJA I PRERADA �LJUNKA I PIJESKA 373
4.01 KLASIFIKACIJE I KVALITET �LJUNKA I PIJESKA 374
4.02 SPECIFI?NOSTI POVR�INSKIH KOPOVA
�LJUNKA I PIJESKA (�LJUNKARA) 377
4.03 TEHNOLO�KA KLASIFIKACIJA LE�I�TA �LJUNKA I PIJESKA 380
4.04 LE�I�TA �LJUNKA I PIJESKA U SRBIJI 382
4.05 OGRANI?ENJE POVR�INSKOG KOPA NA �LJUNKU I PIJESKU 384
4.06 OTVARANJE POVR�INSKOG KOPA �LJUNKA I PIJESKA 385
4.07 SISTEMI EKSPLOATACIJE I TEHNOLO�KI KOMPLEKSI
(STRUKTURA KOMPLEKSNE MEHANIZACIJE) 388
4.07.01 SISTEMI EKSPLOATACIJE I TEHNOLO�KI KOMPLEKSI NA SUVIM OTKOPIMA 389
4.08 PRERADA I OBOGA?IVANJE (KONCENTRACIJA) PIJESKA I �LJUNKA 430

5 EKSPLOATACIJA I OBRADA REZANOG ZIDARSKOG KAMENA 458
5.01 SPECIFI?NOSTI POVR�INSKIH KOPOVA
(KAMENOLOMA) REZANOG ZIDARSKOG KAMENA 460
5.02 TEHNI?KI ZAHTJEVI ZA KAMENE
BLOKOVE REZANOG ZIDARSKOG KAMENA 462
5.03 KARAKTERISTIKE I KLASIFIKACIJA
LE�I�TA REZANOG ZIDARSKOG KAMENA 465
5.04 OGRANI?ENJE POVR�INSKOG KOPA
(KAMENOLOMA) REZANOG ZIDARSKOG KAMENA 466
5.05 OTVARANJE POVR�INSKOG KOPA
(KAMENOLOMA) REZANOG ZIDARSKOG KAMENA 467
5.06 SISTEMI DOBIVANJA REZANOG ZIDARSKOG KAMENA
(SISTEMI EKSPLOATACIJE) 475
5.06.01 KLASIFIKACIJA SISTEMA DOBIVANJA 475
5.06.02 KAPACITETI SISTEMA DOBIVANJA 481
5.06.03 DOBIVANJE BLOKOVA KAMENA 491
5.06.04 KAMENOREZNE MA�INE I NJIHOVI RADNI ORGANI 493
5.07 PRAVCI RAZVOJA U EKSPLOATACIJI REZANOG ZIDARSKOG KAMENA 521

6 EKSPLOATACIJA I OBRADA UKRASNOG (ARHITEKTONSKOG) KAMENA 523
6.01 KLASIFIKACIJE PO SVOJSTVIMA STIJENA (RASPUCALOST,
BU�IVOST, ABRAZIVNOST, RU�IVOST, OBRADLJIVOST) 524
6.02 KLASIFIKACIJE LE�I�TA UKRASNOG (ARHITEKTONSKOG) KAMENA 545
6.03 SPECIFI?NOSTI POVR�INSKIH KOPOVA
UKRASNOG (ARHITEKTONSKOG) KAMENA 548
6.04 OTVARANJE POVR�INSKOG KOPA, PRIPREMA
ZA DOBIVANJE I SISTEM EKSPLOATACIJE 550
6.04.01 OTVARANJE POVR�INSKOG KOPA I IZRADA USJEKA 550
6.04.02 OTKRIVKA 558
6.04.03 PODJELA LE�I�TA NA ZONE STRUKTURNOG
OSLABLJENJA MASIVA (ZONE TIPOVA STRUKTURNIH BLOKOVA) 563
6.04.03.1 Rejoniranje (zoniranje) otkopnog polja po parametrima strmih
pukotina (ograni?enje prirodno strukturno-tehnolo�kih zona) 565
6.04.03.2 Utvr?ivanje (prora?un) povr�inske blo?nosti masiva 566
6.04.03.3 Pravac razvoja rudarskih radova u granicama jedne strukturno-jednorodne zone 569
6.04.03.4 Podjela otkopnog polja na strukturno-tehnolo�ke zone 570
6.04.03.5 Primjer podjele otkopnog polja Golovinskog le�i�ta na dijelove i zone 571
6.04.04. ODVAJANJE BLOKA IZ MASIVA 574
6.04.04.1 Klasifikacija postupaka i opreme
usmjerenog razaranja za odvajanje bloka iz masiva 577
6.04.04.2 Mehani?ko odvajanje bloka iz masiva rezanjem 585
6.04.04.3 Mehani?ko odvajanje bloka iz masiva cijepanjem 607
6.04.04.4 Mehani?ko odvajanje bloka iz masiva bu�otinskim
rezom-blokorezom (obrubljivanjem bu�otinama - odsijecanjem bu�otinama) 620
6.04.04.5 Fizi?ko-mehani?ko odvajanje bloka iz masiva cijepanjem ekspanzionim smje�ama 622
6.04.04.6 Minersko odvajanje (cijepanje) bloka iz masiva 625
6.04.04.7 Fizi?ko-tehni?ko odvajanje (odsijecanje) bloka
iz masiva rezanjem (topljenjem) termogorionicima 646
6.04.04.8 Fizi?ko-tehni?ko odvajanje (odsijecanje) bloka iz masiva
rezanjem vodenim mlazom visokog pritiska (hidrodinami?ki postupak) 655
6.04.04.9 Kombinacije postupaka odvajanja primarnog bloka iz
masiva i njegovog rasijecanja na komercijalne blokove 657
6.04.05 SISTEMI EKSPLOATACIJE-DOBIVANJA I TEHNOLO�KI KOMPLEKSI 670
6.04.05.1 Tipske tehnolo�ke �eme dobivanja blokova
(optimalna podjela masiva-monolita) 670
6.04.05.2 Izbor i prora?uni racionalne �eme dobivanja blokova kamena 689
6.04.05.3 Sistemi eksploatacije (dobivanja) i strukture
kompleksne mehanizacije (tehnolo�ki kompleksi) 693
6.04.05.4 Formiranje, kompletiranje i prora?uni tehnolo�kog kompleksa 699
6.04.05.5 Formiranje tipskih tehnolo�kih kompleksa 706
6.04.05.6 Evolucija neminerskih tehnologija dobivanja granitnih blokova 708
6.04.06 IZVLA?ENJE (POVLA?ENJE), OBARANJE I
PODJELA PRIMARNOG BLOKA (MONOLITA) 716
6.04.07 EKSPLOATACIJA TANKO-SLOJEVITIH (PLO?ASTIH) LE�I�TA 731
6.04.08 CIJEPANJE TVRDOG KAMENA U ZAVR�NI
PROIZVOD (KOCKE, IVI?NJACI, MOZAIK-PLO?ICE) 736
6.05 OBRADA UKRASNOG (ARHITEKTONSKOG) KAMENA 738
6.05.01 POSTUPCI I MA�INE ZA OBRADU KAMENA - KLASIFIKACIJE 738
6.05.02 TEHNOLO�KE �EME OBRADE PROIZVODA IZ KAMENA 741
6.05.03 REZANJE BLOKOVA NA PLO?E (PRIMARNO REZANJE) 746
6.05.04 KROJENJE (OBLIKOVANJE), OBREZIVANJE, UREZIVANJE I PROFILISANJE 757
6.05.05 POVR�INSKA ZAVR�NA OBRADA (BRU�ENJE, GLA?ANJE I POLIRANJE) 762
6.05.06 UDARNI POSTUPCI POVR�INSKE ZAVR�NE OBRADE
(�PICOVANJE, �TOKOVANJE, BRAZDANJE, PIKOVANJE I BOSIRANJE) 771
6.05.07 DINAMI?KI UDARNI POSTUPCI ZAOBLJAVANJA KAMENA 774
6.05.08 PROJEKTOVANJE (IZBOR I PRORA?UN OPREME) FABRIKE ZA OBRADU KAMENA 776
6.05.09 ?I�?ENJE I KORI�TENJE OTPADAKA OD OBRADE KAMENA 792
LITERATURA 793
UMESTO RECENZIJE (POGOVORA) - BELE�KA O AUTORU 795