Autor: Prof. Dr Sr?an Jankovi?, dipl.in�.gra?.
Godina: 2014.

Izdava?: AGM knjiga
Br.strana: 280
Povez: tvrd
Format: B-5 /sifra 1048
Cena: 2200,00 rsd   /19 eur


Namera autora je bila da ovom knjigom pru�i ?itljivo i atraktivno �tivo iz oblasti seizmi?kog planiranja i projektovanja i to kako za arhitekte koji nemaju �iru tehni?ku podlogu iz oblasti zemljotresnog in�enjerstva i seizmologije, tako i za gra?evinske in�enjere kao uvodno �tivo neophodno za eventualno kasniju detaljniju primjenu u projektovanju i prora?unu seizmi?ki otpornih objekata. Na ovaj na?in je napravljen poku�aj popune dela praznine koja evidentno postoji u na�oj stru?noj literaturi iz ove oblasti.

Imaju?i u vidu generalni zna?aj Eurokodova i njihovo planirano prihvatanje i primenu i u na�oj zemlji, kroz ?itavu knjigu je napravljena konekcija izme?u pojedinih segmenata seizmi?kog projektovanja i odgovaraju?ih odredbi pravilnika Eurokod 8 koje tretiraju taj dio projektovanja objekata visokogradnje u seizmi?kim podru?jima. Da bi se olak�alo razumevanje izlo�enog teksta, svuda gde je to bilo mogu?e dati su kra?i ra?unski primeri iz pojedinih oblasti.

Po�to se u vezi sa predmetnom materijom ove knjige danas ?esto postavlja osnovno pitanje: "Za�to je potrebno arhitekti da zna osnove seizmi?kog planiranja i projektovanja?" - neophodno je odmah odgovoriti na njega. Iako jo� uvek nedovoljno potencirana, uloga arhitekte pri seizmi?kom planiranju i projektovanju je svakako veoma velika i zna?ajna i ogleda se kroz dva segmenta: pri prostornom i urbanisti?kom planiranju i pri projektovanju individualnih objekata.

Sva dosada�nja iskustva u planiranju, projektovanju i gra?enju u seizmi?ki aktivnim podru?jima, pokazuju da se preventivom protiv �tetnog uticaja zemljotresa mora po?eti ve? u fazi izrade prostornih i urbanisti?kih planova. Stradanja ljudi, objekata i infrastrukture su se masovno de�avala u pro�losti kao posledica lo�e sprovedenog prostornog planiranja. Negativni primjeri, kao �to su: gra?enje objekata na tlu neujedna?enog geolo�kog sastava, na klizi�tima (prirodnim ili onim koja su postala nestabilna tokom gradnje objekata na njima), zatim na nevezanim nanosima, muljevitom tlu, mo?varnim i vodom zasi?enim terenima, nemogu?nost pristupa ugro�enim podru?jima zbog lo�eg rje�enja saobra?ajnica, sudaranje i ru�enje objekata pri dejstvu zemljotresa zbog nedovoljnog rastojanja izme?u njih, o�te?enja vodovodne, kanalizacione, plinske i elektro mre�e i sli?no, su samo neki slu?ajevi koji su se mogli sprije?iti dobrim prostornim planiranjem, u okviru kojeg bi se razmatralo i realno postojanje seizmi?kog rizika. Kao �to se dobrim seizmi?kim projektovanjem smanjuje povredljivost same zgrade, tako se i kvalitetnim seizmi?kim planiranjem smanjuje povredljivost dru�tva u cjelosti. Prema samoj prirodi stvari uloga arhitekata u ovoj fazi je od presudnog zna?aja.

�to se ti?e individualnih objekata, smatra se da glavnu ulogu u obezbe?ivanju seizmi?ki sigurnog objekta imaju seizmolozi i gra?evinski in�enjeri. Prvi - da obezbede pouzdane i kvalitetne ulazne podatke za prora?un konstrukcije - kroz pouzdano definisanje seizmi?kog hazarda lokacije objekata, a drugi - da na osnovu ovih podataka analiziraju, prora?unaju i projektuju seizmi?ki siguran objekat. Me?utim, mnogi iskusni in�enjeri iz oblasti zemljotresnog in�enjerstva su mi�ljenja (na prvi pogled iznena?uju?eg) da su u stvari arhitekti ti koji su najva�niji da prilikom dejstva zemljotresa projektovani objekat ima zadovoljavaju?e pona�anje. Za�to? Kada su u pitanju objekti visokogradnje, arhitekti su po pravilu vode?i projektanti koji koordiniraju cjelokupni proces projektovanja i oni donose odluke koje u velikoj mjeri uti?u na seizmi?ko pona�anje objekata. Uticaj arhitekte na seizmi?ku sigurnost objekta se mo�e vezati za sljede?a tri elementa: konfiguraciju objekta, koja se mo�e definisati kao veli?ina, oblik i dimenzije trodimenzionalne forme objekta, arhitektonske detalje, kojima se uti?e na dimenzije nose?ih elemanata kao �to su grede, stubovi ili zidovi i nekonstruktivne komponente, ?ije seizmi?ko pona�anje (koje mo�e biti i opasno po ljudske �ivote) u ve?ini slu?ajeva se mo�e smatrati da je u ingerenciji arhitekte. Gra?evinski in�enjeri, kao i arhitekte, mogu prihvatiti ovu knjigu kao �tivo koje je po�eljno, ?ak i neophodno pro?itati i razumeti pre nego �to se upuste u detaljnije seizmi?ke analize i prora?une objekata. Veoma je va�no da se ve? i u po?etnim fazama projektovanja (to jest pri izradi idejnih re�enja i idejnih projekata) objekata u seizmi?kim podru?jima, �to pre uklju?i gra?evinski in�enjer, kako bi se seizmi?ka pitanja uskladila sa arhitektonskim zahtjevima. Da bi ova saradnja izme?u arhitekte i gra?evinskog in�enjera bila uspe�na, neophodno je me?usobno razumijevanje o osnovnim principima njihovih disciplina. Prema tome, koliko gra?evinski in�enjer mora shvatiti arhitektonske estetske i funkcionalne zahtjeve, toliko i arhitekta mora imati osnovno razumevanje o osnovnim principima seizmi?kog projektovanja. Naravno, pri tome se ne o?ekuje da arhitekta preuzme ulogu gra?evinskog in�enjera i sprovodi seizmi?ku analizu i prora?un konstrukcije. Zbog toga su u knjizi prikazani prije svega osnovni principi i koncepti prilikom seizmi?kog projektovanja, a tek ponegdje i konkretni zahtjevi i odredbe date u seizmi?kim pravilnicima. Upravo je i namera bila da se pomogne da arhitekti i in�enjeri postanu jo� uspe�niji partneri, da bolje razumeju stru?ni jezik one druge profesije i da se ohrabri uspostavljanje vi�eg nivoa njih ove saradnje od one koja obi?no postoji pri uobi?ajenom, "neseizmi?kom" projektovanju.

Ova knjiga je, kao dopunski oblik ud�benika, primarno namenjena studentima gra?evinskih i arhitektonskih fakulteta, ali i kao podsetnik i diplomiranim in�enjerima arhitekture i gra?evine. Zbog kori�?enog pristupa koji tehni?ki, odnosno matemati?ki, nije previ�e zahtevan - ova knjiga mo�e biti upotrebljiva i za druge u?esnike u kompleksnom procesu planiranja, projektovanja, izgradnje i odr�avanja objekata visokogradnje u seizmi?kim uslovima, kao �to su: investitori, vlasnici objekata, stru?njaci koji rade u dr�avnoj upravi i in�enjeri na izvo?enju. Verovatno svi oni mogu na?i neku interesantnu oblast u ovoj knjizi.

Knjiga je organizovana u pet poglavlja:

1. Zemljotresi i seizmi?ki hazard,
2. Zemljotresna za�tita i upravljanje seizmi?kim rizikom,
3. Zemljotresno in�enjerstvo - uloga seizmi?kog projektovanja,
4. Idejno projektovanje seizmi?ki otpornih objekata i
5. Seizmi?ko projektovanje nekonstruktivnih komponenti.

Prvo poglavlje se bavi generalno zemljotresima i definisanjem seizmi?kog hazarda. U uvodnom delu prvog poglavlja dati su podaci koji ukazuju na stepen ugro�enosti od zemljotresa danas, kao i zna?aj borbe protiv ove prirodne nepogode. Nakon toga date su neke osnovne definicije iz oblasti in�enjerske seizmologije u smislu kako, gdje i kada se javljaju zemljotresi, vrste seizmi?kih talasa, merenja vibracija i sli?no. Opisani su razli?iti na?ini izra�avanja ja?ine zemljotresa i to preko magnitude i preko intenziteta, pri ?emu je dat detaljan opis evropske makroseizmi?ke skale intenziteta iz 1998. godine koja je danas u Evropi u zvani?noj upotrebi. Posebno su obra?eni naj?e�?e primjenjivani parametri oscilacija tla, pomo?u kojih se danas sve vi�e izra�ava intenzitet zemljotresa. Ukazano je na razliku izme?u deterministi?kog (dominantnog u pro�losti) i probabilisti?kog (danas dominantnog) pristupa pri definisanju seizmi?kog hazarda. Poglavlje zavr�ava opisom razli?itih efekata zemljotresa: vibracije tla, likvefakcije, klizi�ta, aktivOsnove ne rasedne zone i cunami talasi, sa akcentom na zna?aj njihove analize prilikom prostornog i urbanisti?kog planiranja.

U drugom poglavlju su opisani na?ini za�tite od zemljotresa. Prvo je dat na?in utvr?ivanja seizmi?kog rizika preko seizmi?kog hazarda i povredljivosti. Nakon toga opisani su i razli?iti programi aktivnosti i mjera preko kojih je mogu?e ubla�iti seizmi?ki rizik. Obja�njeni su i drugi aspekti zemljotresne za�tite, kao �to su pripremljenost na zemljotres, urgentni odgovor i oporavak nakon zemljotresa. Drugo poglavlje se zavr�ava opisom neophodnosti uspostavljanja visokog stepena profesionalne saradnje izme?u investitora, arhitekte i gra?evinskog in�enjera, kao jo� jedne mogu?nosti za smanjenje seizmi?kog rizika. Da bi arhitekte i gra?evinski in�enjeri mogli dati svoj doprinos u smanjenju seizmi?kog rizika, neophodno je da poznaju osnove zemljotresnog in�enjerstva, �to je predmet tre?eg poglavlja. U okviru ovog poglavlja prvo je prikazana analiza pona�anja objekata na dejstvo zemljotresa i ukazano na specifi?nosti seizmi?kog dejstva u odnosu na druge tipove optere?enja; zatim je obja�njen koncept spektra odgovora koji je veoma va�an pri definisanju seizmi?kog optere?enja, kao i uloga me?uspratne tavanice u prenosu optere?enja na vertikalne sisteme. Tako?e, analiziran je odgovor objekta u osnovi sa davanjem definicija za centar masa i centar krutosti. Potom su date osnovne konstruktivne karakteristike koje uti?u na seizmi?ko pona�anje: krutost, nosivost i duktilnost. Opisane su osnovne metode seizmi?ke analize. Istorijski razvoj seizmi?kog projektovanja, njegov zna?aj, projektni ciljevi seizmi?kog projektovanja kao i osnovne postavke metode programiranog pona�anja su date u okviru dela "Osnovni principi seizmi?kog projektovanja". Poglavlje 3 zavr�ava opisom nekih novih pristupa u projektovanju i izvo?enju objekata u seizmi?kim podru?jima. ?etvrto poglavlje se bavi idejnim projektovanjem seizmi?ki otpornih objekata. Predmet prvog dijela ovog poglavlja je izbor vertikalne i horizontalne konfiguracije objekta sa ukazivanjem na nepo�eljne konfiguracije sa seizmi?kog aspekta, koje u velikoj meri ote�avaju, a ponekad i onemogu?uju obezbe?enje seizmi?ke sigurnosti objekta. Nakon toga, opisani su osnovni konstruktivni sistemi sa svim svojim prednostima i manama. Analizirana je tako?e i seizmi?ka sigurnost objekata koji su se gradili u okviru pojedinih arhitektonskih stilova u pro�losti. Kako se veliki deo ovog poglavlja odnosi na projektovanje novih objekata, principi pobolj�anja seizmi?ke sigurnosti postoje?ih objekata su tretirani u posebnom dijelu. Najzad, poglavlje 5 tretira seizmi?ko projektovanje nekonstruktivnih komponenti, pitanje koje je u svetu svakim danom sve aktuelnije. Izlo�en je zna?aj razmatranja nekonstruktivnih komponenti i dati su uzroci njihovih o�te?enja. Posebno su razmatrani nekonstruktivni elementi koji uti?u, a posebno koji ne uti?u na seizmi?ko pona�anje objekata.

Recenzenti
Prof. dr Mladen Uli?evi?, dipl.in�.gra?.,
Prof. dr Branislav Glavatovi? dipl.in�.geol. i
Doc.dr Veljko Radulovi?, dipl.in�.arh. na

SADR�AJ
PREDGOVOR
1 ZEMLJOTRESI I SEIZMI?KI HAZARD
1.1 Ugro�enost od zemljotresa i op�ti aspekti seizmi?kog rizika
1.2 Zemljotresi i seizmi?ki talasi
1.3 Veli?ina zemljotresa
Primjer 1.1
1.4 Parametri oscilacija tla kao mjere intenziteta zemljotresa

• Primjer 1.2
• Primjer 1.3
• Primjer 1.4
• Primjer 1.5

1.6 Efekti zemljotresa
2 ZEMLJOTRESNA ZA�TITA I UPRAVLJANJE SEIZMI?KIM RIZIKOM
2.1 Utvr?ivanje seizmi?kog rizika
2.2 Ubla�avanje seizmi?kog rizika
2.3 Pripremljenost na zemljotres
2.4 Urgentni odgovor
2.5 Oporavak nakon zemljotresa (obnova i rekonstrukcija)
2.6 Osvrt na stanje u zemljama u razvoju
2.7 Profesionalna saradnja i komunikacija
3 ZEMLJOTRESNO IN�ENJERSTVO - ULOGA SEIZMI?KOG PROJEKTOVANJA
3.1 Analiza pona�anja objekata pri seizmi?kim dejstvima

• Primjer 3.1
• Primjer 3.2
• Primjer 3.3
• Primjer 3.4
• Primjer 3.5

3.2 Osnovne konstruktivne karakteristike

• Primjer 3.6

3.3 Metode seizmi?ke analize

• Primjer 3.7

3.4 Osnovni principi seizmi?kog projektovanja
3.5 Novi trendovi u zemljotresnom in�enjerstvu
4 IDEJNO PROJEKTOVANJE SEIZMI?KI OTPORNIH OBJEKATA
4.1 Izbor konfiguracije objekata

• Primjer 4.1

4.2 Izbor konstruktivnog sistema i materijala
4.3 Arhitektonske forme kroz vrijeme - seizmi?ki aspekt
4.4 Osnovni principi pobolj�anja seizmi?ke sigurnosti (oja?anja) postoje?ih objekata
5 SEIZMI?KO PROJEKTOVANJE NEKONSTRUKTIVNIH KOMPONENTI
5.1 Uvodna razmatranja

• Primjer 5.1

5.2 Nekonstruktivni elementi koji uti?u na seizmi?ko pona�anje objekta
5.3 Nekonstruktivni elementi koji ne uti?u na seizmi?ko pona�anje objekta
LITERATURA